Ang Buhay Ni Bai Fraidelyn Samal Dani

Noong May 10, 2021, Pinatawag ako ni Leonardo Taluna Fuentes, Papuntang Bahay niya sa Litan Village, Brgy. Sinawal General Santos City, Sinabihan niya ako na hanapin ko ang mga 16 Clan Katutubong B’laan na sina:

Nario Casi Menson
To’ Balawan
Donato Dulay Guiban
Mario Guiban Talawi
Dionesio Guiban Salet
Hasmin Hadjie Empal
Elsa Kitay Jamora
Cosme Baras Fandiya
Tito Ugal Balaraw
Pablo Duma Tuan
Liro Kibang Muya
Federico Taluna Fuentes
Alex Sewo Baras
Rolando Sewo Sandit
Edwin Sibang Sewo
Bai Fraidelyn Samal Dani-Fuentes

Upang ipagpapatuloy mo ang sinimulan na lupain nang ating minana sa mga kani-nuno nunuan, Noon nakalipas na panahon o sa panahon ng ating mga matatandang Lalaki at Babae na Ama at Ina ng ating mga magulang ngayon kasalukuyan pamumuhay bilang Katutubong B’laan;

Kaya noong una, ayaw ko pumayag kay wala akong alam sa pamumuno na nais nila ipagawa sa akin kay hindi ako nakapagpatuloy ng pag aaral kay walang kakayanan ang aking mga Magulang para ako makapag aral sa Kolehiyo;

Na, ngunit nung kalaunan na naalala ko na isang kasapi sa 16 Clan Elders ng aming Katutubong B’laan nga pala ang Tatay ko na si Diego Gundang Dani noon ay isa sya nagpahintulot nag magkaroon ng Special Power of Attorney si Leonardo Taluna Fuentes ng Taon December 27, 2001, kaya naantig ang puso ko lalo ng narinig kong sinabi ni Leonardo Taluna Fuentes na hanapin mo lahat ng 16 Clan Elders, kay aking ibabalik sa inyo ang karapatan na ibinigay ninyo sa akin noon;

Na, noong Mayo 17, 2021, kaming 16 Clan Katutubong B’laan nagkaisa na magpunta sa aming Punong Barangay Rodolfo Olarte Lozano ng Brgy. Sinawal, General City, para pag uusapan ang ginawang pag aangkin nina Eduardo W. Bantilan na nakipag ugnayan siya sa DOLE Philippine para rentahan ang aming Minana na lupain sa aming mga ninuno, pagdating namin sa Barangay Hall, ay wala Po si Punong Barangay ang nakausap naming ay ang kanyang Barangay Secretary ng Brgy. Sinawal, General Santos City;

Na, noong alas kuwatro ng tatlong po na Segundo (4:30) ng madaling araw sabado ng May 22, 2021, nagsimula na kami na magtatayo ng mga kubo-kubo/Bahay ng mga kasapi ng Katutubong B’laan, habang nagsisigawa ng maging tahanan ang aking mga Kasamahan, mayron biglang may dumating na mga Tao sa oras na alas ayes(6:00) ng umaga sakay ng Pick up kulay itim na may Plate No FUW 673 sakay mga lalaki at kasama ang asawa ni Eduardo W. Bantilan, na si Marjoan Bantilan at Jinky Bantilan na Kapated ni Eduardo W. Bantilan at iba na sina Reynes Lanon, Eugene W. Bantilan, Jun limao, Alias Kumander Solomon, Panamin Alab, Bobby Bantilan, Ed Ed Bantilan, Jaft Taluna Bantilan, At may dumating pa na kasaman nila na sina Sukarno Mulan Taluna, Dalisa Taluna Olarte, Crisilda Taluna Olarte, Levita Taluna Bantilan, Anthony Taluna Olarte;

Na, kasunod na pangyayari ay pinuntahan ni Jinky at Mar Joan ang kubo-kubo na ginawa naming at sinira nila ito kaya nahantong sa di magandang pangyayari at nagsimula ang kagulahan sinipa ako ni Mar Joan sa tiyan limang beses, sinuntok sa ulo ng dalawang beses bandang kanan;

Na, Napilitan na lumaban ako sa kanila kaya hindi ko sila natamaan at pinagtulong tulongan po ako na hampasin ng kahoy ng ipi-ipil ng mga malalaking Babae meron pang sumakay sa mga dibdib ko, hinahawak pa mga kamay ko, dalawang minuto nila akong pinagtulongan bugbugin kay muntik na ako mawalan ng Hininga, ngunit hindi sila nagtagumpay. Ito po yung nagtulong tulong na balak pumatay sakin, sina Dalisa Taluna Olarte, Criselda Taluna Olarte, Livita Taluna Bantilan, puro kapatid ni Jemuel Talawi Taluna at ang asawa ni Eduardo W. Bantilan na si Marjorie Bantilan. At Jinky Bantilan, masakit nga po talaga ang ginawa nila sakin, kung hindi lang ako naagaw o natulungan ng aking mga bayaw at ibang mga Clan, hindi na po ako buhay ngayon. Tinulungan po nila ako akayin papunta palayo sa mga Babae na iyon, pakiramdam ko po na parang tumatagos na ang dugo mula sa aking tenga, mata at bunganga, pakiramdam ko po ay namamaga ng lahat ng aking katawan, ngunit nung inakay po nila ako papunta sa may kalsada bigla po ako nakarinig ng mga putok at nagsisigawan po itong mga tao. Paglingon ko po nakita ko po na pinapaputukan ng shotgun ang aking asawa na si Fidel Taluna Fuentes, pinaghahabol po siya ng mga tauhan ni Eduardo W. Bantilan na sila Jun Limao, Commander Solomon at Panamin Alab at habang pinaghahabol po nila Eugene W. Bantilan ang kanyang kapatid na si Juliedo Taluna Fuentes pinagbabaril po siya ni Eugene Bantilan, ngunit di naman magpaawat ang dalawa po at tirador po ang gamit nila pang counter sa pamamaril sa kanila sa awa ng panginoon po ay walang tumama sa kanila hindi sila tatablan ng bala ngunit ng hindi natamaan ni Eugene Bantilan si Juliedo ng pamamaril kinuha ni Eugene ang samurai at hinabol niya si Juliedo upang tagain, ngunit jacket lang ang naabutan at ang ginawa ni Eugene Bantilan ay hinagis ni Eugene papu nta po kay Juliedo Taluna Fuentes ang hawak niyang samurai at naabutan ang kaliwang kilay ni Juliedo Taluna Fuentes kaya dumugo po at tinakbo namin sa Hospital para mag medical at pati narin po ang isa nilang kapatid na babae na si Laida Fuentes Sandit natamaan po ng pamamato ng anak ni Eugene Bantilan na si Jaff Bantilan pinamedikal ko din noong May 22, 2021 si Laida Fuentes Sandit, tanghali napo yun, noong umuwe kame ng alas singko na ng hapon nagtaka po ako dahil ang dami ng tao sa aming bahay noong tinanong ko sila anong ginawa nila doon ang sabi po nila sa akin masyado raw malakas ang tropa raw ni Bantilan kay sanib pwersa sila Jemuel Taluna at Eduardo W. Bantilan;

Na, May 24, 2021 Araw ng Lunes bumalik kami sa mga sinira nila na kubo-kubo at dahan dahan namin itong inaayos at nagtatanim ng mga gulay at iba pa para lamang magkaroon ng sariling pagkain at kabuhayan sa mga produkto na aming sinasaka naming mga kalupaan ng Katutubong B’laan;

Na, bigla naman dumating itong asawa ni Eduardo W. Bantilan at ng kapatid din ni Eduardo W. Bantilan na si Jinky Bantilan, sinira po nila ang aming mga poste na itinayo na gagawin sana namin Kubo-kubo na matulugan ngunit bigla itong sinira ng asawa ni Bantilan at nung pagdating po niya sa isang Clan na Kubo-Kubo ay kinuha naman ni Marjoane ang kanyang haligi ngunit niyakap po nitong Lalaki ang kanyang poste na gawing Kubo-Kubo na Bahay ni Jepoy Besana Besar, pero hindi ito naagaw ni Marjoane ang kahoy ang ginawa niya hinawakan nya po ang bandang leeg na damit ni Jepoy at gusto niyang punitin ang damit nito ngunit di rin siya nagtagumpay hanggang sa tumakbo ako paroon at nag awat po sa kanila kay natatakot po ako na masampal siya ng Lalaki ngunit ako din ang binalikan at dun din ay pinagtulung tulungan nila ako muli bugbugin nina Marjoane Bantilan, Jinky Bantilan Dalisa Taluna Olarte, Criselda Taluna Olarte, Livita Taluna Bantilan at Lorita Bantilan stepmother ni Eduardo W. Bantilan, may taga suntok at sumasabunot sa aking buhok at mayroon pang sumasakal sa aking leeg at may nanghahampas pa ng kahoy ng Ipil-Ipil sa akin at ako ay natumba sa lupa at doon ay sinakyan po ako ni Jinky Bantilan sa bandang leeg sa loob ng dalawang minuto dahilan upang ako ay mahirapan huminga, buti na lamang natulungan ako ni Jepoy na mailayo sa kanila at kasabay ng pagadating ng Patrol car ng Police Station 2 Makar General Santos City. Natakot talaga ang 16 Clan Katutubong B’laan sa mga pangyayari doon ay nagtipon tipon kaming lahat doon sa may Junkshop House ng mga Talawi, para pag uusapan kung sino ang pipiliin maging Pinuno ng 16 Clan B’laan Tribe kay wala pa tumatayo na Pinuno para mamahala at magtututro sa aming hanay bilang mga Katutubong B’laan;

Na, dumating May 26, 202 si Mario G. Talawi ang napili na maging Clan President at ako naman ang tinuro nila bilang maging Vice President subalit ako ay tumangi dahil ako ay kulang pa sa kaalaman sa paghawak sa ganun na responsibilidad, ngunit sa kanilang pakikiusap at sa aking pag intindi sa samahan ay nagawa ko itong tanggapin ng bukal sa aking Puso, Subalit makaraan ng isang linggo ako ay kusang bumitaw sa panunungkulan bilang Vice President ng Clan dahilan narin sa hindi mainam na pamamalakad ng ibang mga opisyales nito;

Na, Kinagabihan sa aming bahay sa oras ng aking pagpapahinga ay may ipinadala sila na Tao sa aming bahay upang ako ay palagdain sa resolusyon na kanilang dala dala upang ako ay gawin nilang Pinuno ng 16 Clan Katutubong B’laan, para maisasaayos ang pamamahala sa layunin na lalapit kami sa mga Ahensya ng Pamahalaan ng Republika ng Pilipinas para tulongan nila kami sa aming mga pangangailangan na makapamuhay na may Kaayusan, Kasaganaan, Puspos ng Pag-ibig at Kalayaan bilang Katutubong B’laan;

Na, Noong February 28, 2022 nagkaroon meeting para magtatag muli ng Mamumuno sa Cooperatiba at dito nila ako Inindorso ako maging Vice President ng Sinawal Multi Purpose B’laan Farmers Cooperative at isa rin napili ng maging signatory sa pag open ng Bank Acount ng Sinawal Multi Purpose B’laan Farmers Cooperative sa Landbank;

Na, June 22, 2022, Ang buong 16 Clan at ng Fuentes ay pumirma upang binigyan ako ng karapatang maging isang Special Power of Attorney na magsasaayos sa mga papeles ng lupa papuntang N.C.I.P, DENR at mag aayos ng Sinawal Multi Purpose B’laan Farmers Cooperative;

Na, buwan ng Septembre taong 2022, kami po ay pinasok ng mga tauhan ng CIDG Alabel, hindi po namin alam ang Dahilan, Binitangan po kami na mga WANTED, NPA, IC’s at naghanap Sila (CIDG) ng mga Baril, Armas, Wala po kaming alam sa mga Sinabi nila mahigit kwarenta (40) ang mga Tauhan ng CIDG kasama na po doon ang naka civilian uniform;

Na, Pinasok po nila ang mga kubo/Kabahayan ng mga katutubong B’laan at Sinira, Naghanap umano sila ng mga Baril, wala silang nakuha, at ang masakit doon ang mga bigas pong mga katutubong B’laan ay nagkalat sa lupa Maliban pa doon tinapay nila (CIDG) ang sandal at gulong ng Motor ng pag aari ng mga katutubong B’laan;

Na, kami po lahat na nakatira sa Purok 16 Clan, Bagong Pag-Asa Barangay Sinawal, General Santos City ay pawang mga katutubong B’laan, nag tulong-tulong po kaming linisin ang lupa at araruhin para mayroon kaming makuhanan ng pagkain at para din hindi ito maagaw ng sinoman.;

Na, napag alaman po naming na ang lupang nilinis naman ay Pina contrata sa DOLE Philippines Inc, ni Eduardo W. Bantilan at ito po ay MEMORANDUM AGREEMENT Dated January 20, 2021; (ANNEX-“A”);

Na, Maliban Po! Doon yung mga kasamahan nilang CIDG-PNP Alabel Po!, tinangay Po! ang sandal ng taga 16 Clan Katutubong B’laan, pati ang ligid (Gulong) ng motor Po! Tinangay pa nila;

Na, noong buwan ng Oktokbre at Nobember Taong 2022, na pinaratangan kami ni Eduardo W. Bantilan ang mga 16 Clan Katutubong B’laan na Attempted Homicide at Robery, pinadaan sa kanyang bayaw na si Reynes T. Lanon, na kanyang kapated, Jimboy Pandian Bantilan at Jomar Mastura Panayaman, Rolly M. Sandigan, Loyd Laurito Bantilan, Bobby Laurito Bantilan at Ronie Arvan Panes;

Na, referral letter dated May 25, 2023 from Commission on Human Rights (CHR) Regional Office XII Located Prime Regional Government Center, Brgy. Carpenter Hill, Koronadal City! (ANNEX-“B”);

Na, mga Security Guards ng DOLE Philippines, ngunit sa panahon na yon paano nga nagkaroon ng mga Security Guards doon sa lupain ng Katutubong B’laan na wala naman “Tanim na PINYA” at hindi totoo ang mga bintang nila at kinounter nga namin itong gi file nila at na DISSMISS na po ang kaso gin Exhibit po namin sa Korte yong panghaharass sa amin ng mg CIDG-PNP Alabel at one week lang nga na DISSMISS Po ito!

Na, Noong February 17, 2023 sa oras na ALA UNA NG PITUNG MINUTO MADALING ARAW, nakagising ako na parang sumabog ang dib-dib ko sa kaba hindi ko maintindihan ngunit nagulat ako ng may narinig akong mga putok. Natakot ako at ginising ko ang aking asawa. Nag ring ang cellphone ng asawa kung si Fidel T. Fuentes may tumawag pagtingin ko sa Phone niya ang kanyang pinsan na si Ate Edna Taluna Fandiya ang tumawag,nagtatanong kong saan kami, sumagot po ang asawa ko na nasa Bahay at ang sabi niya, Del magmadali kayo kasi pinagbabaril tayo ng mga Tauhan ni Bantilan narinig niyo itong putok, galing yan ditto, at totoo nga kayraming putok narinig namin nasa mahigit kumulang labing tatlo (13) sunod-sunod na putok ang narinig naming;

Na, nagpa Blotter po kami ng asawa ko sa PP2 Pulis Station Makar, General Santos City, madaling araw Po kami nakarating sa PP2 Pulis Station. Nakikiusap po ako sa mga Pulis na taga PP2 at ang sabi nila sa akin, kapag maulit pa daw ang mga pangyayari, maari daw kaming makatawag upang humingi ng tulong.;

Na, pagkatapos ng Blotter, umuwi na po kami pagdating pa lang naming sa kanto papuntang Sinawal Barangay Hall General Santos City, sa may kanto papuntang kintay Village; tumawag ang asawa ng pamangkin ko na si Honeybee T. Baral na parang lumulundag sa takot sabay sabi,nya tiya saan kana, naka Blotter ka naba, saan na ang mga PULIS, Tiya nakakatakot talaga dito, meron mga maraming ilaw na kulay puti ng flashlight ang dami Po! nila Tiya, puro nanggaling sa itaas;

Na, dumating kami sa Bahay bandang alas dos ng madaling araw, noong ginparada na ng asawa ko ang sasakyan naming sa loob ng bakod ng Bahay namin, nakarinig na naman kami ng tatlong Putok ng Baril kaya agad akong tumawag sa himpilan ng PP2, kaya lang naputol ang pag uusap nawala ang signal (mahina kasi ang celpon signal sa amin.), dali-dali po kamingi pumunta sa lugar 16 Clan Katutubong B’laan kung saan ang aking mga Katribo;

Na, pagdating naming sa lugar sa mga oras na iyon nakita kop o ang kakaawa na mga matatanda mga Babae at Lalaki, mga Bata, may buntis pa, nagsisiupo sa gilid ng daan bit-bit ang mga gamit nila;

Na, mahigit kalahating oras mula pagdating ko doon, nagulat ako ng meron biglang dumating na mga naka uniporme na Pulis, ilaw na puti mga Flashlights nila, at nag sigaw sila “Huwag kayong tatakbo para hindi kayo MABARIL, yong mga matatanda, na pumunta sa Bahay/kubo nila para matutulog sana sila doon at magpahinga, pinuntahan sila ng mga CIDG bigla daw sila tinutokan sa likod ng Baril at dinala sila pabalik sa amin sa may tabing daan may nagpaalam na mag ihi hindi nila pinayagan, kahit mga motor dumaan ayaw nila padaanin;

Na, ng mga oras na iyon, hindi pa dumating ang Punong Barangay namin;

Na, gi-hold nila CIDG kami kung saan kami dumaraan papasok sa 16 Clan Katutubong B’laan na lupain mula alas dos ng madaling araw, at nong mag alas otso na ng umaga tinanong nila kami saan banda ang Bahay ko, hindi ko sinabi ang totoo kasi alam ko may balak sila sa akin ng masama kasi po nakilala ko po sila, Sila po yung mga CIDG na nangharass sa amin noong Septembre 2022;

Na, gi-counter ko sa Korte at na DISSMISS, pinuntahan nila ako dahil gusto nila linisin ang mga pangalan nila;

Na, sinabi Po nila sa Search Warrant Po! May mga long arms daw ako at mga 45, wala po akong alam sa mga sinasabi nila, at may pinakita silang Bala sa isa kong bag na matagal na nakasabit doon apat na Bala ng 45 at meron isa sa paanan na tinutulogan ng mga anak ko may pinakita sila na Bala na mataas yong dalawang daanan sa bakod nang Bahay namin sa likod panay po nakabukas at nagtaka po kami yong kuwarto naming na mag asawa po sinira po nila ang kandado ng kuwarto namin kay nakapadlak po palagi pati po ang mga bag ng asawa ko gi maso pa po ang kandado para mabuksan lang ngunit ni isang Bala wala silang nakita;

Na, dinala po nila (CIDG) ako doon sa Saranggani Alabel CIDG Office;

Na, noong February 17, 2023, restricted po ako doon, ayaw nila na bantayan ako ng mga anak ko, Ang pinaka takot ko po doon na sinabihan ako ni Sir Flores na “magpasalamat pa daw ako dahil hindi sila mga maldito kasi kapag nangyari pa daw tinaniman na nila ako ng Granada at malamang hindi na raw ako makalabas” Pinayohan pa po nila ako na kapag humarap na raw ako sa Fiscal o Korte kapag magtanong ang Judge, Guilty o Not Guilty ang sabihin ko raw ay Guilty, kasi kapag not Guilty raw ang sasabihin ko matagal dawn a proseso at walang katiyakan daw kong makalabas ako;

Na, namatay si Den Tunda sa pangyayari na sinagawang Search Warrant ng CIDG Alabel, Sarangani, sa Bahay ko! Kaya sya ay na Stroke sa Sobrang Takot na maraming kapulisan na dumating kaya naging hantungan ng kanyang kamatayan;

Na, mula sa mga oras iyon, ginawa ko nalang panay Panalangin ko! Na sana dumating ang mga taong makatulong sakin dahil Po! Isa akong member sa ELCAC NICA sa Camp Fermin Lira ng General Santos City at under po ako ni sir Jack at isa rin Po! Ako member ng “SPIN Media” Secure the Philippines Information Network;

Na, Kaya nagtataka po ako kong bakit pa nila ako pinag bintangan ng ganon wala akong alam na ginawa kong masama isa lang ang alam ko, na ako ang itinuro ng mga 16 Clan na kasamahan kung katutubong B’laan na tumayo bilang Pinuno para ipaglalaban ang aming mga Karapatan bilang Katutubong B’laan Since Time Immemorial ng aming lupang tinubuan ng aming mga ninuno noong nakalipas na mga panahon dito kami isinilang dito rin sila namatay sa Barangay Sinawal, General Santos City.

Para sa akin ito ay tahasang pag balewala sa mga alituntunin nakapaloob sa R.A. No. 8371, na gumagarantiya sa aming mga Karapatan bilang mga Katutubong B’laan.